BONCUK

BONCUK/ÇOCUK EDEBİYATI/ÖYKÜ/Mustafa Baydemir

BONCUK

Ahmet, garip bir hüzünle kafesteki kuşa bakıyordu. Bu bir muhabbet kuşuydu. Yeşil tonu ağır basan, siyah yeşil karışımı bir kuştu. Kuş, kafesin bir telinden diğerine sıçrıyordu. Kendisinin oyalanması için kafesin içine konan ayna, merdiven, salıncak gibi nesnelere aldırdığı yoktu. Onun gözü, kafes dışındaydı. Ahmet’le göz göze gelince, umudu daha bir arttı. Çırpınışlarını ve sıçrayışlarını sıklaştırdı. Karnı tellere yapışıyor, gagası kafesin dar telleri arasından dışarı çıkıyordu. Bu görüntü Ahmet’te bir yarasa çağrışımı uyandırıyordu. Bir daha göz göze geldiler. Kuş, hırçınlıklarına bu kez çığlıklarını ekledi. Ahmet’e yalvaran gözlerle bakıyor, aynı durum sesindeki acıklı tonda da seziliyordu. Ahmet bunun, beyninde hemen tercümesini yaptı:

- Ahmet abi, ne olursun yalvarırım, beni dışarı çıkar!...

Ahmet’in verdiği cevap, oldukça umut kırıcıydı:

- Hayır Boncuk!... Bir süre dışarı çıkmak yok…

          Ahmet bu sözleri sert bir biçimde söylerken, işaret parmağını da, “Seni seni!...” gibilerden, kuşa doğru sallamayı ihmal etmedi.

Üç ay ne de çabuk geçmişti. Ahmet Boncuk’un üç ay önce geldiği ilk günü, ondan önceki muhabbet kuşunu hatırladı. Boncuk’la değiştirmişlerdi onu. O kuş, Boncuk’un aksine tam bir kafes hastasıydı. Her şeyden ürker, korkardı. Kafesiyle birlikte bir komşumuz hediye etmişti. O kadar korkaktı ki, bir gün Ahmet kafesin içine bir çift kiraz asmıştı; bu kirazlarla oynayacağını, onları gagalayacağını sanmıştı. Yanıldığını hemen anladı. Çünkü kuş, kirazları görür görmez, telaşla her zaman tünediği plastik dala kendini zor atmıştı. Bir daha da tünediği daldan ayrılmamıştı. Bu yüzden bir gün aç kalmamıştı. Korkusundan yemliğe gidememişti. Sonunda Ahmet, kirazları kafesten çıkardı da, zavallı kuş rahat bir nefes aldı.

Zamanla, dokunsan çığlığı basan bu kuşa, evde herkes cephe almaya başladı. Hele Ahmet’in babası “vahşi” diye nitelediği bu kuşu, bir başka kuşla değiştireceğinden sık sık söz eder olmuştu. Bir gün evlerine Hayrettin adında bir misafir gelmişti. Bu, babasının bir arkadaşıydı. Sık sık iş değiştiren bu kişinin, bu kez de kuş üretimiyle meşgul olduğunu öğrenince, babanın gözleri parladı:

- Aman ne diyorsun sen Hayrettin!... Seni gökte ararken yerde buldum. Şu bizim kuşu ürettiğin kuşlardan biriyle değiştirelim. Ama bunun gibi korkak, ürkek, pısırık olmasın.

- Ayıp ettin üstadım!... Lafı mı olur? Aramızda teklif mi var? Ben şimdi giderken bu kuşu götürürüm, yerine çok güzel yavru bir kuş var, onu getiririm. İstediğin gibi büyütürsün. Bir sürü kelime de öğretebilirsin.

Kuşçu Hayrettin gerçekten de sözünde durmuştu. Eve süklüm püklüm, ayakta zor duran bir muhabbet kuşu getirmişti. Doğrusu tüm aile şaşkın şaşkın “Bu da ne?” gibilerden, birbirlerine bakıyorlardı. Oyuna mı gelmişlerdi yoksa? Kimseden çıt yoktu. Zeki kuşçu, durumu hemen kavramıştı. Herkesin tedirginliğini gidermek ister gibiydi:

- Bu kuş daha yirmibir günlük. Günü dolunca anaları kuşların yemini keser, gagasıyla yumurtadan ilk çıkan kuşu diğerlerinden ayırır, dışarı iter. İşte size getirdiğim bu yavru, daha anasından ayrılalı bir saat olmadı. İlk yemini sizde yiyecek.      

  Kuşçu gittikten sonra Boncuk elden ele dolaştı. Nereye bıraksan orada duruyor, öylece hareketsiz kalıyor, şapşal şapşal bakınıyordu. Avuçlara yemler alınıyor, yemesi için zorlanıyordu. Böylece saatler saatleri kovaladı. Kuş hâlâ kursağına bir tek yem almamıştı. Çaresiz, üzüntülü bakışlar arasında kafese kapatıldı. Umutlar yarına kaydırıldı. Yarın her şey düzelebilirdi. Yarın Boncuk yem yiyebilir. Yarın pırr diye oradan oraya uçabilir. Yarın kim bilir, belki ellere, omuzlara, kafalara konabilirdi. Gerçekten de Ahmet, beklentilerinin tümünün olmasa da, bir kısmının gerçekleştiğini, ertesi günün sabahında gördü. Sabahleyin erkenden kalkıp, dosdoğru Boncuk’un kafesine gittiğinde, onu yem yerken buldu. Güçlükle yiyiyordu. Ama yiyordu ya, önemli olan buydu. Kafesi açtı. Boncuk’u parmağına kondurması pek zor olmadı. Kuşun dünkü miskinliğinden sanki hiçbir iz yoktu. Bir ara kuş kanatlarını oynattı. Uçacak mıydı yoksa? Dikkat kesildi Ahmet. Sesiyle cesaret verirse, belki uçar diye düşündü:

-Haaydi Boncuk hoop!... Uç bakalım!...

Diyerek, kuşu sedire bıraktı. Kuş oralı olmadı. Sedirin üstünde pıtır pıtır yürümeye başladı. Bu da bir şeydi ama, Ahmet buna pek sevinemedi. Uçmadıktan sonra, "yürüsen ne yazar" diye içinden geçirdi. Morali bozulmuştu.

Kuşu, sedirde paytak yürüyüşleriyle baş başa bırakıp, televizyonu açtı. Kanallardan birinde bulduğu çizgi filmi izlemeye koyuldu. Neden sonra aklına Boncuk geldi. Sedire baktı. Bomboştu. Telaşla, arayan gözlerle sağa, sola bakındı. Yoktu. Masanın altı, koltukların altı, bakmadığı yer kalmadı. Aman Allah’ım!... Hiçbir yerde yoktu. Ev halkı henüz kalkmamıştı. Doğrusu onlara durumu bildiremezdi de… Çünkü daha dün alınan bir kuşu, bugün kaybetmenin özrünü kimseye açıklayamazdı.

Durumu düşünmek için sedire uzandı. Birden gözlerine inanamadı. Boncuk oradaydı işte. Şaşkın bir dikkatle tavana bakarken, sevincinden neredeyse küçük dilini yutacaktı. Kuş flüoresan (floresan) lambasının üstündeydi. Lambanın metal koruyucusuyla tavan arasında öylece duruyor, yalnızca kuyruğu görünüyordu.

Ahmet şimdi de sevincinin yarıda kesilmesine neden olan yeni bir durumla karşı karşıyaydı. Kuşu oradan nasıl indirecekti? Çareler aramaya koyuldu. Masayı çekip üstüne çıktı. Ayak parmaklarının ucuna kadar yükselmesine rağmen, bir türlü elini kuşa ulaştıramadı. Boyu yetişmiyordu. Yaşına göre pek de kısa sayılmazdı. İlk kez, on dört yaşında oluşuna hayıflandı. Sopa, çomak, baston gibi bir şeyler bulunmalıydı. Annesinin mutfaktaki oklavası aklına geldi. Aceleyle inip, mutfağa koştu. Elindeki oklavayla geri döndüğünde, kuş yerinde yine yoktu. Bulmak için bu kez çok aramadı. Kuş perdedeydi. Ayak tırnakları perdeye takılmıştı. Kurtulmaya çalışıyordu. Ahmet erişebileceği yükseklikteki kuşu kolaylıkla oradan aldı. Hemen kafese kapattı. Derin bir oh çekti.

Bir hafta içinde Boncuk, tüm ailenin maskotu, sevgilisi olmayı başardı. Birinin parmağından diğerinin parmağına, kafalarına, omuzlarına konuyordu. Evin içinde hızlı, çılgın uçuşlar yapıyordu. Bütün bunların yanı sıra seyircileri büyülemeyi ihmal etmiyordu. Melodik melodik ötüyor, pike dalışlar yapıyordu. Önceleri, kuşları olan birçok komşu, eve misafir gelirdi. Kuşlarının marifetlerini anlata, anlata bitiremezlerdi. Oysa daha şimdiden Boncuğun marfetleri, onların kuşlarını kat kat aşmıştı. Günler, haftalar geçtikçe yetenekleri daha da artıyordu. Boncuk aileden biri olmuştu sanki.

Boncuk, kafesi hiç sevmiyordu. Yalnız yem yemek için kafese gönülsüz giriyor, yedikten sonra da hemen çıkmak istiyordu. Tüm aile onun bu isteğine hoşgörülü davranıyordu. Hatta onun kafesi değil de kendilerini sevmesinden gizli bir gurur bile duyuyorlardı.

Bir gün, herkesi sevince boğan çok önemli bir olay oldu: Boncuk “Boncuk” demeyi öğrenmişti. Daha bir buçuk aylık ya var ya yok bir kuşun, kendi adını söyleyebilmesi, öğünülecek, sevinilecek şey değil de, söyleyin neydi Allah aşkına!...

Boncuk’un bu cicim ayları uzun sürmedi. Eve gelişinin ikinci ayına girerken, Boncuk hızla itibar kaybetmeye başladı. Karşısına çıkan her şeyi gagalıyordu. Salonda bulunan çiçekleri, kitapları, dergileri… Oysa evin hanımı Hayriye hanım, yıllarını verdiği çiçeklerini birçok şeyden, özellikle de Boncuk’tan daha çok seviyordu. Yine bunun gibi, kocası Hasan beyin de kitap sevgisi, Hayriye hanımın çiçek sevgisinden az değildi. Onlara kalsa, kuşu hemen kafese kapatacaklar, bir daha da dışarı çıkarmayacaklardı. Ancak ne var ki, ailenin biricik, içe kapanık, duygusal oğlu Ahmet, buna çok üzülecekti. Bu yüzden bir süre daha bu duruma katlanmaya karar verdiler.  

Ahmet de durumun farkındaydı. Boncuk’un özgürlüğü, kendi özgürlüklerini tehdit etmeye başlamıştı. Buna bir çare düşünüyor, bir türlü bulamıyodu. Anne babasının kestirme yoldan buldukları çareyi, düşünmek bile istemiyordu. 

Uzun uzun düşündü. Ne zaman, neden, nasıl başlamıştı, kendisinde bu kuş merakı? Biraz kafasını yorunca, beyninde bazı ipuçları belirir gibi oldu. Kesin tarihini hatırlayamasa da, bu merakın yaklaşık üç sene öncesine dayandığını sanıyordu. Kuşkusuz ilk özendirmeyi, aynı mahallede oturdukları, aynı okulda okudukları bazı arkadaşları aşılamışlardı. Onu, evlerine götürmüşler, kafeslerdeki kuşlarını göstermişlerdi. Şimdi iyice hatırlıyordu. Ondan sonra, içinde kuşu olan bir kafese sahip olmak onda, ne anlama geldiğini hiç düşünmeden, öylece kendiliğinden oluşmuştu. Ne kuşu tanıyordu, ne kafesi. Kuşların kafesler içinde, insanlar arasında gayet mutlu yaşadıklarını sanıyordu. Bu mutluluğu Boncuk'tan önceki kuşta açıkça görmüştü. Oysa şimdi, Boncuk sayesinde anlıyordu ki, kuşlar özgürlük için yaratılmışlardı. Özgürce uçabilmeleri için. Kanatlar bunun en büyük kanıtıydı. Bir an gözlerinin önüne, Boncuk’un salonda, sevinç çığlıkları atarak uçuşları geldi. Düşüncelerinin doğruluğuna inancı daha bir pekişti. Evet, kuşlar özgürce uçabilmek için yaratılmışlardı. Ve biz insanlar da onları, hiç düşünmeden kafese kapatıyorduk. Eğer bu düşüncelerine, tâ başından sahip olmuş olsaydı, ne kuş alırdı, ne de kafes. Fakat şimdi ne yapabilirdi? Boncuk’u, ne birine hediye edebilir, ne onu tabiatın özgür kollarına bırakabilir, ne de kafese kapatabilirdi. Çünkü ona alışmıştı. Onu çok seviyordu. Karar verdi: Onun için sonuna kadar mücadele edecekti. 

Aslında Boncuk, zaman içinde kafesi kendi yuvası olarak benimsemişti. Bu benimseyiş, insanlar kendi evlerini nasıl benimsiyorsa, öyleydi. İstediği zaman girebileceği, istediği zaman çıkabileceği bir yuva. Bunu kabulleniyordu Boncuk. Ama tek bir şartla:Kafesin kapısı açık olmalıydı. Ahmet kaç kez gözlemişti: Boncuk dışarıda bir süre uçup, oynayıp yorgun düştükten sonra, kendiliğinden kafese giriyor, karnını doyuruyor, uyuyordu. Uyanınca da hemen kafesten dışarı çıkmıyor, içerdeki nesnelerle oynuyor, oyalanıyordu. Ama bütün bunlar, dışardan bir baskı olmaksızın, hep kendi isteğiyle olan şeylerdi. Kendi isteğiyle kafesin içinde saatlerce durabiliyordu. Ama başkasının isteğiyle beş dakika tutamazdınız. Dışarıdayken de bazen kısa süre sonra, kendiliğinden kafese giriyordu. Ama sabahtan akşama kadar dışarıda dursa bile, siz yakalayıp da kafese koymak isterseniz, onu gönüllü olarak kafese sokamazdınız.

Ahmet, bu gözlemlerini annesine, babasına anlattı. Kafesin kapağı sürekli açık bırakılırsa, Boncuk’la sağlıklı ilişkiler kurulabileceğini söyledi. Konu enine boyuna tartışıldı. Sonunda ailecek bir karara varıldı: Gündüzleri kafes sürekli açık olacak, Boncuk kafes dışındayken sürekli başında bir nöbetçi olacak ki, Boncuk’un çiçeklere ve kitaplara saldırısı önlensin. Geceleri herkes yatarken Boncuk da kafese kapatılacak.

Bu son alınan  kararlar aile için, işkence günlerinin başlangıcı oldu. Boncuk’un özgürlüğü için, ailenin köleliği başlamıştı. Gündüzleri Ahmet okuldaydı. Hasan bey de bir okulda öğretmendi. Boncuk’a nöbetçilik işi Hayriye hanıma kalıyordu. Mutfağa gitse, aklı kuşta; salondan başka bir odaya gitse, aklı kuşta; bahçede bir işi olsa, aklı kuşta. Nasıl aklı kuşta olmasındı ki!... Kuşun yanından beş dakika ayrılsa ya bir çiçek, ya bir kitap tanınmaz hale geliyordu. Hayriye hanım önceleri, evde canı sıkıldığı zaman, bir iki çift laflaşmak için komşulara giderdi. Şimdi, Allah kahretsin!.. Bu kuşun başını beklemek zorundaydı. Bütün bunlara biricik oğlu Ahmet için katlanıyordu. O, izin verse, bir dakika durmaz, başından

defederdi bu kuşu. Güzelim çiçeklerini, bakın ne hale getirmişti habis. Çiçeklerin yapraklarını kevgire çevirmişti kısa zamanda. Günboyu doğru dürüst ev işlerini de yapamıyordu Hayriye hanım. Ahmet’in okul dönüşünü dört gözle bekliyordu. Sonunda beklediği mutlu an gelip çatıyor, Ahmet geliyor, Hayriye hanım da derin bir oh çekiyordu. Ahmet’e, kuşun o gün çektirdiklerini bir bir anlatıyor, özgürlüğün tadını çıkarmak için, aceleyle kapağı bir komşuya atıyordu.

Ahmet nöbeti hemen devir alıyordu. O da ne ders çalışabiliyor, ne televizyon izleyebiliyor, ne sokağa çıkabiliyordu. Ama o, bütün bunlardan şikâyetçi değildi. Hatta o, kendisini bütün olanların sorumlusu bir suçlu gibi hissediyordu. Boncuk’la başbaşa kaldığı bu nöbetlerinde, Boncuk’u eğitmeye çabalıyordu. Boncuk çiçeklere ve kitaplara yaklaştığı zaman ona, sert uyarılar yapıyordu:

- Boncuk yaklaşma ona!... Boncuk çekil oradan!... Boncuk gel buraya!...

Boncuk’un bu uyarılara aldırdığı yoktu. Bildiğini yapıyordu. Ahmet ne kadar çabalarsa çabalasın, onu tehlike bölgelerinden, eliyle kovalamadıkça bir sonuç alamıyordu. Bu böyle olmayacaktı. Başka çareler düşünmeliydi. O çareleri de bir türlü bulamıyordu.

Bu nöbetleşe kuş bakma olayı birkaç hafta sürdü. Daha da sürecekti. Ama Boncuk bir gün, hiç beklenmedik bir suç işledi. Hayriye hanım, bahçeye çöp dökmeye  gitmişti. Boncuk hızla uçuşa kalkarak gitti, salon duvarında bulunan bir resim çerçevesinin üzerine kondu. Bu, Hasan beyin babasının, bir eşi bulunmayan resmiydi. Hasan bey bu resme çok değer verirdi. Boncuk, çerçevenin asılı olduğu çiviyi gagalamaya başladı. Derken çiviyi yerinden oynattı. Çerçeve yere düştü. Çerçevenin camı kırıldı. Bu kadarla kalsaydı, mesele yoktu. Yeniden camlatılır, yerine asılırdı. Ama Boncuk buna da izin vermedi. Düşen çerçevenin arksından o da indi. Resmi gagasıyla didik didik ederek, tanınmaz hale getirdi. Hayriye hanım döndüğünde, iş işten geçmişti. Bir süre şaşkınlıktan ne yapacağını şaşırdı. Aklından delice şeyler geçiyordu. Kuşu öldürmemek için kendini zor tuttu. Durumu Hasan beye nasıl açıklayacaktı? Bildiği bir şey varsa, bu lânet kuşun derhal kafesine kapatılmasıydı. Artık yeterdi. Ahmet gelince, ona açık açık bu düşündüklerini söyleyecekti.

Boncuk eve geleli üç ay dolmuştu. Üç gündür kafeste hapisti. Ve Ahmet de artık onun tüm yalvarmalarına aldırmıyordu. Çünkü Boncuk, bu cezayı hak etmişti. Boncuk, çırpına çırpına sonunda yorgun düştü. Çırpınışları durmuştu. Gitti plastik dala kondu. Uyumaya başladı. Saatler geçtiği halde Boncuk’ta bir hareket yoktu. Öylece şapşal şapşal bakınıyordu. Ahmet birkaç kez “Boncuuk!... Boncuuk!...” diye seslendi. Kuş oralı olmadı. Kafesi açtı yerinden bile kıpırdamadı. Ahmet eline almak istedi. Boncuk vahşî çığlıklar çıkararak elinden kaçtı. “Allah Allah!... Ne oldu bu kuşa!...” dedi Ahmet. Kafesi kapattı. Gözleri dolmuştu. Ağlamaya başladı.

Eski Boncuk gitmiş, yerini ürkek, korkak bir kuşa bırakmıştı. Boncuk tıpkı eski kuşları gibi olmuştu. Ahmet şöyle düşünüyordu. Biz insanlar, her şeyi kendi yararımıza kullanıyoruz. Güzellikleri bile çirkinleştiriyoruz. İşte şimdi Boncuk’un da yaratılışını değiştirmiş, onu bir süs bitkisi haline sokmuştuk. Hayır, haksızlıktı bu!... Boncuklar, Boncuk kalmalıydı. Kuşlar kafeslerin, evlerin değil, gökyüzünün süsleridir.

BİLİN BAKALIM BEN KİMİM 3

CANLI LAMBA*mustafa baydemir                  On ay yatarım                  İki ay kalkarım                  Lambamı yakarım                  Etrafıma bakarım Ne aküm vardır                  Ne pilim                  Ne düğmem vardır                  Ne prizim                                   Havada uçarım                  Işık saçarım                  Karada yürür                  Işık saçarım                  Karalara                  Meydan okurum                  Karanlığı                  Dağıtan nurum                   Haydi, çocuklar toplanın!                  İşte size güzel bir oyun:                  Beni ve arkadaşlarımı                  Camdan bir kavanoza koyun                  Size canlı bir fener olayım                  Etrafınızı pırıl pırıl                  Işıl ışıl aydınlatayım

CEVAP

BİLİN BAKALIM BEN KİMİM 2

HACI KUŞ/Mustafa Baydemir Arabistan’dan gelen Arife hanımım Ayağı kınalı                  Zarife kadınım                    Ak giyerim                  Üstüm kirlenmez                  Arapça konuşurum                  Kimse dinlemez Bir yerim var: Yaydan eğri                  Bir yerim var:                  Oktan doğru                  Bir yerim var:                   Kazandan kara                  Bir yerim var:                  Sütten akça Dağdan uçarım Taştan uçarım                  Altı ayda bir göçerim                   Hacca giderim                  Geri dönerim                                    İki çubuk bir makasım ben                 Baca üstünde hokkabazım ben

CEVAP

BİLİN BAKALIM BEN KİMİM 1

DİSİPLİNLİ VE ÇALIŞKAN                  Ağzım var                  Dilim yok                  Ayağım var                  Elim yok                  Boğazım ince                  Belim ince                  Başımdaki                  Telim ince                  Çıt demeden                  Ağaca çıkarım                  Dağı taşı dolaşırım                  Yer altında kışlarım                  Yer altında evim vardır                  Eğri büğrü yolum vardır                  Karşıdan bakınca hiç yokum                  Yanıma varınca pek çokum                  Ben ve arkadaşlarım                  Hep birlikte yaşarız                  Bütün yaz zincir zincir                  Çok disiplinli çalışırız                  Çalışmaya alışırız                  Besin dolar yuvamız                  Kışın rahat yaşarız  MUSTAFA BAYDEMİR

CEVAP

BOSTAN-GÜLİSTAN HİKAYELERİ 1

YAĞMUR DAMLASI

Buluttan düşen bir damla yağmur

Denizi görünce kendinden utanır 

Damla, gözünden akıtarak yaşlar

Kendi kendine konuşmaya başlar: 

-Şu denizin yanında ben de neyim sanki

O kadar büyük ki, ben hiçbir şeyim inan ki… 

Midyenin biri damlanın bu haline acır

Sevip okşayarak, onu koynuna alır

Damlaya şöyle der: 

-Kendini hor görme

Hayatı zor görme

Büyük de, küçük de

Birbirinin kardeşidir

Bütün bunlar yaratanın işidir

Her şey O'ndan gelmiştir

Yine ona dönecektir 

Hiç üzülme

Biliyor musun sende,

Ne yetenekler gizlidir?

Böylece birlikte yıllar geçti

Herkes kendi yolunu seçti

İkisi de yarışta birinci oldu

Saf yağmur damlası sonunda

Dünyada eşsiz bir inci oldu

Sa'di Şirâzî

Türkçeleştiren: Mustafa Baydemir

MESNEVİ HİKAYELERİ 2

ALLAH’IN SOPASI Ağaca çıkan bir hırsız Meyve dolu dalları Silkeliyordu durmadan   Onu gören bahçe sahibi: -Be adam! Ağacıma çıkmış öyle ne yapıyorsun? Allah’tan korkmuyor musun?Kuldan utanmıyor musun? Hırsız sırıttı arsız arsız: -Allah’ın bahçesinde olan Bir Allah’ın kulu Kendisine sunduğu Meyvelerden yiyor Niye bağırıp çağırıyorsun Yoksa Allah’ın bana verdiği İhsanı mı kıskanıyorsun?   Hırsızı dinleyen Sözlerine içerleyen Bahçe sahibi Hizmetçisine seslendi: -Aybek! Şu adama esaslı bir cevap gerektir Çabuk bana bir ip getir!   Hizmetçi ipi getirince Bahçe sahibi Hırsızı bağladı Ağaca yeterince Elindeki bir sopayla Hırsıza başladı vurmaya   Hırsız acıyla bağırdı: -Dur be adam ne yapıyorsun? Allah’tan korkmuyor musun? Durmadan bana vuruyorsun?   Bahçe sahibi sakin sakin: -Allah’ın bir kulu Allah’ın başka bir kulunu Allah’ın sopasıyla dövüyor Niye bağırıp duruyorsun!    SÖZÜN ÖZÜ: Nefsine bahane aramak isterse insan şayet! Kitaptan deliller getirir, isterse bulur ayet! MESNEVî Türkçesi:Mustafa Baydemir

KADI KARAKUŞ FIKRALARI

KADI KARAKUŞ FIKRALARI

KADI KARAKUŞ

Önce biraz Kadı Karakuştan söz edelim: Asıl adı Ebu said bahaeddin bin Abdullah Esedî olan Kadı Karakuş’un ölüm tarihi 1200.

Selahaddini Eyyubi’nin yakınlarından. Selahaddin Eyyubi kendisinin yokluğunda Kadı Karakuş’u Kahire’ye vekil olarak bırakırdı. Akka'da Valilik yapmıştır. Orada Frenklere esir düşünce Selahaddini Eyyûbi onu, on bin altın Fidye ödeyerek kurtarır.

Kahire’ye kale, yol, köprü ,han, çeşme gibi eserler bırakmıştır. Pek hukuk bilgisi olmaması nedeniyle keyfi,sert ve biraz da tuhaf hükümler verirmiş.

Atalarımız mantıkla, akılla izah edilemeyen, ya da kızgınlıkla verilen kararlara; “Karakûşî Hüküm” derlerdi.

Necdet Rüştü Efe “Türk Nüktecileri” adlı kitabında Karakuşi Hükümleri şöyle anlatır:

“Bunlar kanun,örf gelenek ve hatta tabiat dışında karar altına alınmaya çalışılmış öyle hükümlerdir ki; bu mantıksızlık karşısında , mahkûmun müdafaa cehtini (gayretini, çabasını) daima hayrete çevirmiştir.

Yüzyıllar boyunca ,bazı keyfi manasızlıklara nazire olarak gösterilen bu tuhaf hükümler; Anadolu’da doğup, yaşlılığında Mısır’da Selahadini Eyyubi maiyetinde emirlik ve kadılık yapmış olan “Karakuş”a aittir.

Yedi yüz elli önce yaşamış olan bu zat halis Türk’tür”

Necedet Rüştü Efe’nin bu kitabında anlatıldığına göre, “Karakuş” bir köleyken, hukuk bilgisi zayıf olsa da, diğer bilimlerdeki bilgisi nedeniyle sahibi tarafından azat edilmiştir. Değerini Selahaddini Eyyubi de anlamakta gecikmemiş, ona vezirlik ve emirlik rütbelerini vermiştir. Daha sonra da Mısır’da asayiş iyice çığırından çıkınca, hırsızlık ve soygun olayları artınca “çok namuslu, fakat çok sert bir adam olan Karakuş’u” Kahire kadısı olarak görevlendirmiştir.Karakuş’un verdiği hükümler adeta bir fıkra niteliğindedir. Bu hükümlerle ilgili bir çok kitap yazılmıştır. Bunlardan Arapça olarak yazılan “en kıymetlisi Mammatî isim ve müstear namıyla bir meçhul zatın yazdığı; Kitabü’l-Hâşuş Fi Ahkâmü’l Karakuş”tur.

KARAKUŞ HÜKÜMLERİ YA DA FIKRALARI

AF

Selahaddini Eyyubi mahkûmların cezalarını yarı yarıya affetmiş. Hapishane müdürünün kafası karışmış. Ayı, yılı belli olan mahkumların cezalarını yarı yarıya indirmiş ama, müebbet hapislerin cezalarını nasıl yarıya indireceğine bir türlü karar verememiş. Öyle ya ölünceye kadar tutuklu birinin, kaç yaşında öleceğini nasıl bileceksin de hapis cezasını yarıya indireceksin? Sorununu hükümdara iletmiş. Hükümdar da onu Karakuş’a havale etmiş.

Karakuş:

-Düşündüğün şeye bak!Müebbet hapisleri bir gün serbest bırakır, bir gün hapsedersin!

 MİMAR

Karakuş yaptıracağı bir mimari eserle ilgili şöyle bir hüküm verir:

“Bu yapının mimarı; asırlarca kalması gereken binanın sağlamlığı için istediği miktar parayı hazineden alabilir. Ve lâkin mimar, beş yıl müddetle, binanın bulunduğu şehirden çıkamaz. Ta ki yapıda bir çöküntü görüldüğü takdirde, dikkatsiz mimar kolayca yakalanıp, çöken duvarın altına diri diri gömüle”

 AVCIYA TEK GÖZ YETERMİŞ

Gözü çıkarılmış bir adam mahkemeye başvurur

-Ey hakim! Düşmanım olan komşum bir gözümü çıkardı. Gözümü isterim ondan!

-Pek âlâ!Yarın gel gel, gözünü teslim edeyim sana!

 Karakuş adam gidince emir verir:

-Kahire kapısında topal bir avcı vardır. Onun bir gözünü çıkarın ve eline şu karar metninini verin:

“Bundan önce , avcılık vesilesiyle başkalarının otlaklarına girip; vahşi hayvan yerine ehli hayvan avladığın için, mal sahiplerinin attığı dayakla ayağın topal olmuştu. Anlaşılan iki gözle nişan aldıkça koyun kuzu avlamaya devam edeceksin. Sana lâzım olan tek gözle nişan almayı sağlayalım da, mal sahiplerinden yiyeceğin ikinci bir dayakla öbür ayağın da kötürüm olmasın.”

 SERBEST BIRAKILAN SUÇLULAR

Karakuş bir gün hapishaneleri teftiş eder. Herkese suçunu sorar. Sekiz kişi hariç diğerleri “masum” olduklarını söylerler. Diğer sekiz kişiyse, suçlarını itiraf ederek:

-Biz suçluyuz! Cezamızı elbette çekeceğiz!Demişler

Bunun üzerine Karakuş zindancı başına:

-Şu sekiz suçluyu derhal sokağa atın ki burada kalan bunca masumun ahlâkını bozmasınlar!

 KARAKUŞ VE TEFECİ

Tefecilerden biri bir gün Karakuşa gelir. Alacaklı olduğu fakirlerden biri için dava açar.Karakuş borçlu fakiri çağırtır.

-Niçin borcunu ödemiyorsun?

-Ödemek istiyorum, bir türlü ödeyemiyorum.

-Anlamadım niye?

-Çünkü ne zaman ödemek için evine gitsem, kendisini “evde yok” dedirtiyor.

-Sence niye böyle yapıyor?

-Maksadı biraz daha zaman geçsin de, ben daha fazla faiz ödeyeyim diye. Nitekim borcum on altındı şimdi on beş altın oldu.

Biraz düşünen Karakuş. Davacının tefeci olduğunu anlar, hemen hükmünü verir

-Alacaklıyı derhal hapsediniz…Borçlunun eline yine para geçer, ödemek için evine gider. Bu adam yine yok dedirtir. Oysa hapiste olursa, borçlu onu hapiste bulur, borcu daha fazla çoğalmadan borcunu öder…

Karakuş tefeciye ve borçluya dönerek

-Bu çözüm ikiniz için de en hayırlısı…Sonunda biriniz hapisten, diğeriniz de borçtan kurtulmuş olur.

Titreyen tefeci:

-Aman efendim, merhamet! İçeride ne kadar kalacağım?

-Faiz olarak alacağın beş altın miktarı kadar.

 HAMİLE

Komşusunu cezalandırmak isteyen bir adam, tamamı uydurma olan bir hikayeyle Karakuş’a gelir.

-Efendim komşumdan şikayetçiyim. Beni büyük bir zarara soktu?

-Ne zararıymış bu?

-Karım hamileydi. Karımı korkuttu. Çocuğun düşmesine, ölmesine neden oldu?

Adamın ihtiyar biri olduğunu gören Karakuş?

-Karınla kaç yıldır evlisiniz?

-Otuz

-Başka hiç çocuğunuz oldu mu?

-Hayır

Adamın komşusuna iftira attığına kani olan Karakuş. Hemen hükmünü verir:

-Adamla karını bir yere kapatacağız. Karın eskisi gibi hamile kalmadan, karını serbest bırakmayacağız.

Bu tuhaf karar karşısında, şapşallaşan adam:

-Aman efendim ne diyorsunuz!!??Vaz geçtim. Şikâyetimi geri alıyorum.

Kaynak: 

Necdet Rüştü Efe, Türk Nüktecileri, Nebioğlu Yayınevi, Kadı Karakuş, Sayfa:131-133(Basım yılı belli değil.Tahmini 60'lı yılların başı)

Yukarıda anlatılan Kadı Karakuş'la pek örtüşmeyen fıkarlar da vardır. Bunları da zaman zaman akataracağız. İşte bu fıkralardan biri:

 ADALETİNLE SEN ÇOK YAŞA E Mİ?

 Süleyman Demirel'in muhtelif vesilerle anlattığı kadı bir karakuş fıkrası :
 Osmanlı döneminde yolsuzlukları ile ünlü Karakuşi
 adında bir kadı varmış.
 Bir gün Karakuşi Kadı, bir fırının önünden
 geçerken burnuna güzel bir koku
 gelmiş.
 Vitrinde güveç içinde nar gibi kızarmış sahibini
 bekleyen nefis bir ördek var...
 Karakuşi Kadı, fırıncıya 'Ben bunu aldım' demiş.
 Kadıya itiraz edilir mi? Fırıncı hemen ördeği paket yapıp vermiş.

 Az sonra ördeğin sahibi gelmiş: 'Hani bizim ördek?'
 Fırıncı boynunu büküp 'Uçtu' deyince iş kavgaya dönüşmüş.
 Kavga sırasında fırıncı, araya giren bir gayrimüslim müşterinin gözünü
 çıkarınca korkup kaçmaya başlamış... Gayrimüslim de peşinde kovalıyor...

 Bir duvardan atlarken, bilmeden öteki taraftaki hamile bir
 kadının üstüne düşmüş.
 Kadın, çocuğunu düşürdüğü için, kadının kocası
 da fırıncının peşine düşmüş.
 Can havliyle kaçan fırıncının çarpıp devirdiği
 Yahudi bir vatandaş da kızıp peşlerine takılmış...

 Sonunda duruma müdahale eden zaptiyeler hepsini
 yakalayarak Karakuşi Kadının karşısına çıkarmışlar.

 Kadı sırayla sormuş...
 Ördeğin sahibi,'Bu adam ördeğimi hiç etti' diye şikáyet etmiş.
 Karakuşi Kadı, fırıncıya sormuş: 'Ne yaptın bu adamın ördeğini?'
 Fırıncı 'Uçtu' demiş. Kadı, kara kaplı defterini açmış:
 'Ördeğin karşısında tayyar yazılı.
 Tayyar 'Uçar' anlamına gelir.
 O halde ördeğin uçması suç değil' diyerek
 fırıncının beraatına karar vermiş.

 Sonra Gözü çıkan gayrimüslim vatandaşa sormuş...
 Onun şikáyetine de kara kaplı defterden bir madde
 bulmuş:
 'Her kim, gayrimüslimin iki gözünü çıkara, o
 müslimin tek gözü çıkarıla...'
 Davacı 'Ne olacak?' diye sorunca Karakuşi Kadı,
 'Şimdi' demiş,
 'Fırıncı senin öbür gözünü de çıkaracak, biz
 de onun tek gözünü
 çıkaracağız.'
 Tabii gayrimüslim şikáyetinden hemen vazgeçmiş,
 fırıncı bu davadan da beraat
 etmiş.

 Çocuğunu kaybeden kadının kocasına da Karakuşi Kadı,
 'Tamam' demiş, 'Karını vereceksin, bu adam
 yerine yeni çocuk koyacak.'
 Böyle olunca adam da şikayetini anında geri almış,
 fırıncı bu davadan da  kurtulmuş.

 Kadı dönmüş Yahudi'ye: 'Senin şikáyetin
 ne?'Bre.
 Yahudi ellerini açmış, 'Ne diyeyim kadı efendi'
 demiş, 'Adaletinle bin yaşa sen, e mi !'
******

KADI KARAKUŞ FIKRALARIINI ARATMAYAN
ONİKİ  EYLÜLDE YAŞANMIŞ BİR OLAY...
Oniki Eylülde dokuz anarşist yakalanır bir cemseye konur. Komutana telefonla 9 anarşistin yakalanıp getirilmekte olduğu bildirilir. Yolda anarşistlerin (!) bekçisi durumundaki askerlerden birinin karnı acıkır. Simit almak için aracı durdurtur. Asker  açılan kapıdan inerken, tutuklulardan biri kaçar. Askerler ne yapacağını şaşırırlar. Komutanalarına "dokuz anarşistle geliyoruz" dedikleri için, bir eksiği olan sekiz tutukluyla gitmek istemezler. Kaçan tutuklu yerine simitçiyi koyup götürürler. Zavallı masum simitçi bir süre hapiste yattıktan sonra idam edilir. Bu konu ZİNCİRBOZAN filminde de işlenir.
ZİNCİRBOZAN FİLMİ

EZOP MASALLARI SEÇKİSİ 1

FARELER KURULU

TÜRKÇESİ:MUSTAFA BAYDEMİR

Bir zamanlar bütün fareler

Kurulda bir araya toplandı

Kedinin saldırılarına karşı

Kendilerini emniyete almanın

En iyi yollarını fareler tartıştı

Daha sonra birkaç öneri de tartışıldı

Fareler içinde saygın bir yeri olan

Tecrübeli bir fare, ayağa kalktı

Dedi:

-Ben, gelecekte bizim emniyetimizi

Garanti altına alacak bir plan buldum

Planımı ustaca düşünüp şöyle kurdum:

Kedinin boynuna bir zil takacağız

Sonra keyfimize bakacağız

Kedi kıpırdasa zil  çalacak

Anında onun sesi bizi uyaracak

Böylece hemen saklanacağız

Kediye yem olmaktan kurtulacağız

Bu teklif, hararetle alkışlandı

Tüm farelerin gözü yaşlandı

Teklif hemen oylandı

Yaşlı bir fare dışında

Kabul edilip onaylandı

Yaşlı fareyi önce yuhaladılar

Sonra onu sorguladılar

Kabul etmeme nedenini sordular

Yaşlı fare ayağa kalkıp dedi:

-Beni yanlış anladınız

Boşuna yuhaladınız

Çünkü ben, hepinizden

Daha çok bunu isterim

Çok değerli bir plan olduğunu

İnanın kabul ederim

Yalnız bir endişem vardır:

Bu iş için kendini kim tehlikeye atacak?

Güvenimizi kim sağlayacak?

Zili kedinin boynuna kim bağlayacak?

Kediye yem olmadan nasıl takacak?

Bunu size sorabilir miyim?

Hepsi de donup kaldı, sustu

Başlar önde, kimsede tık yoktu

Sözün Özü:

Her alkış alan sözü mükemmel sanma

Plan çok güzel olsa da sakın aldanma

Bir plan ki, bir yerde uygulanamaz

At çöpe gitsin, hiçbir işe yaramaz

MESNEVÎ HİKAYELERİ 1

AYININ DOSTLUĞU

 Türkçesi:Mustafa Baydemir

Bir  ejderha bir ayıyı

Tam öldürmek üzereyken

Oradan geçen bir yiğit

Ayının bağırışını duydu

Çekip kılıcını Ejderhayı vurdu

Zavallı ayıyı ölümden kurtardı

Ayı minnet dolu gözlerle

Yiğide hayran hayran baktı

İçinden ona karşı bir sevgi aktı

Bu sevgi onu yiğidin peşine taktı

Yiğit nereye gitse tin tin

Bir sadık köpek gibi tin tin

Peşinden gidiyordu

Aklınca yiğide olan

Can borcunu ödüyordu

Bir gün yiğit hastalandı

Yataklara düştü

Ayı çok üzüldü, tasalandı

Başında nöbet tutmaya başladı

Hayvan demedi, insan demedi

Yaklaşanı taşladı

Azarladı, haşladı

Bir gün hastayı

Ziyarete gelen bir dostu

Neredeyse ayıya

Deldiriyordu postu

Ancak yiğidin izniyle

Aşabildi ayı engelini

Dostu sordu yiğide:

Dostum bu ayı işi, ne iş?

Bil ki iyi değil bu gidiş!

Yiğit:

-Onu ölümden kurtardım

O artık sadık bir bekçim benim

Hem yardımcım, hem de elçim benim

Dostu:

-Atalarımız :

Kuzudan post

Ayıdan dost olmaz,

Aptal dost düşmandan

Beterdir demişler.

Yol yakınken

Gel geç bu sevdadan

Yiğit:

-Bak şu ayının sevgisine

Sana göre bu bir hayvan

Bana göreyse adeta bir insan

Başkası veremez bu sevgiyi inan

Boş kuruntularına sakın kanma

Lütfen bu asil sevgiyi kıskanma

Dostu, Yiğite

Ne dediyse

Sözünü dinletemedi

Sonunda çekip gitti

Bir süre sonra yiğit uyudu

Yüzüne bir sinek kondu

Bunu gören ayının

Adeta kanı dondu

Sineğe müthiş kızdı

Sinirinden kudurdu

Bir kaya parçasını kaldırıp

Var gücüyle vurdu

Sinek kaçıp kurtuldu

Olan yiğit’e oldu

Ayının şefkati sayesinde

Hayatı son buldu

SÖZÜN ÖZÜ:

Dostun seçersen ayıyı

Yersin kafana kayayı