NEDEN İSLAMI SEÇTİ

BONCUK

BONCUK/ÇOCUK EDEBİYATI/ÖYKÜ/Mustafa Baydemir

BONCUK

Ahmet, garip bir hüzünle kafesteki kuşa bakıyordu. Bu bir muhabbet kuşuydu. Yeşil tonu ağır basan, siyah yeşil karışımı bir kuştu. Kuş, kafesin bir telinden diğerine sıçrıyordu. Kendisinin oyalanması için kafesin içine konan ayna, merdiven, salıncak gibi nesnelere aldırdığı yoktu. Onun gözü, kafes dışındaydı. Ahmet’le göz göze gelince, umudu daha bir arttı. Çırpınışlarını ve sıçrayışlarını sıklaştırdı. Karnı tellere yapışıyor, gagası kafesin dar telleri arasından dışarı çıkıyordu. Bu görüntü Ahmet’te bir yarasa çağrışımı uyandırıyordu. Bir daha göz göze geldiler. Kuş, hırçınlıklarına bu kez çığlıklarını ekledi. Ahmet’e yalvaran gözlerle bakıyor, aynı durum sesindeki acıklı tonda da seziliyordu. Ahmet bunun, beyninde hemen tercümesini yaptı:

- Ahmet abi, ne olursun yalvarırım, beni dışarı çıkar!...

Ahmet’in verdiği cevap, oldukça umut kırıcıydı:

- Hayır Boncuk!... Bir süre dışarı çıkmak yok…

          Ahmet bu sözleri sert bir biçimde söylerken, işaret parmağını da, “Seni seni!...” gibilerden, kuşa doğru sallamayı ihmal etmedi.

Üç ay ne de çabuk geçmişti. Ahmet Boncuk’un üç ay önce geldiği ilk günü, ondan önceki muhabbet kuşunu hatırladı. Boncuk’la değiştirmişlerdi onu. O kuş, Boncuk’un aksine tam bir kafes hastasıydı. Her şeyden ürker, korkardı. Kafesiyle birlikte bir komşumuz hediye etmişti. O kadar korkaktı ki, bir gün Ahmet kafesin içine bir çift kiraz asmıştı; bu kirazlarla oynayacağını, onları gagalayacağını sanmıştı. Yanıldığını hemen anladı. Çünkü kuş, kirazları görür görmez, telaşla her zaman tünediği plastik dala kendini zor atmıştı. Bir daha da tünediği daldan ayrılmamıştı. Bu yüzden bir gün aç kalmamıştı. Korkusundan yemliğe gidememişti. Sonunda Ahmet, kirazları kafesten çıkardı da, zavallı kuş rahat bir nefes aldı.

Zamanla, dokunsan çığlığı basan bu kuşa, evde herkes cephe almaya başladı. Hele Ahmet’in babası “vahşi” diye nitelediği bu kuşu, bir başka kuşla değiştireceğinden sık sık söz eder olmuştu. Bir gün evlerine Hayrettin adında bir misafir gelmişti. Bu, babasının bir arkadaşıydı. Sık sık iş değiştiren bu kişinin, bu kez de kuş üretimiyle meşgul olduğunu öğrenince, babanın gözleri parladı:

- Aman ne diyorsun sen Hayrettin!... Seni gökte ararken yerde buldum. Şu bizim kuşu ürettiğin kuşlardan biriyle değiştirelim. Ama bunun gibi korkak, ürkek, pısırık olmasın.

- Ayıp ettin üstadım!... Lafı mı olur? Aramızda teklif mi var? Ben şimdi giderken bu kuşu götürürüm, yerine çok güzel yavru bir kuş var, onu getiririm. İstediğin gibi büyütürsün. Bir sürü kelime de öğretebilirsin.

Kuşçu Hayrettin gerçekten de sözünde durmuştu. Eve süklüm püklüm, ayakta zor duran bir muhabbet kuşu getirmişti. Doğrusu tüm aile şaşkın şaşkın “Bu da ne?” gibilerden, birbirlerine bakıyorlardı. Oyuna mı gelmişlerdi yoksa? Kimseden çıt yoktu. Zeki kuşçu, durumu hemen kavramıştı. Herkesin tedirginliğini gidermek ister gibiydi:

- Bu kuş daha yirmibir günlük. Günü dolunca anaları kuşların yemini keser, gagasıyla yumurtadan ilk çıkan kuşu diğerlerinden ayırır, dışarı iter. İşte size getirdiğim bu yavru, daha anasından ayrılalı bir saat olmadı. İlk yemini sizde yiyecek.      

  Kuşçu gittikten sonra Boncuk elden ele dolaştı. Nereye bıraksan orada duruyor, öylece hareketsiz kalıyor, şapşal şapşal bakınıyordu. Avuçlara yemler alınıyor, yemesi için zorlanıyordu. Böylece saatler saatleri kovaladı. Kuş hâlâ kursağına bir tek yem almamıştı. Çaresiz, üzüntülü bakışlar arasında kafese kapatıldı. Umutlar yarına kaydırıldı. Yarın her şey düzelebilirdi. Yarın Boncuk yem yiyebilir. Yarın pırr diye oradan oraya uçabilir. Yarın kim bilir, belki ellere, omuzlara, kafalara konabilirdi. Gerçekten de Ahmet, beklentilerinin tümünün olmasa da, bir kısmının gerçekleştiğini, ertesi günün sabahında gördü. Sabahleyin erkenden kalkıp, dosdoğru Boncuk’un kafesine gittiğinde, onu yem yerken buldu. Güçlükle yiyiyordu. Ama yiyordu ya, önemli olan buydu. Kafesi açtı. Boncuk’u parmağına kondurması pek zor olmadı. Kuşun dünkü miskinliğinden sanki hiçbir iz yoktu. Bir ara kuş kanatlarını oynattı. Uçacak mıydı yoksa? Dikkat kesildi Ahmet. Sesiyle cesaret verirse, belki uçar diye düşündü:

-Haaydi Boncuk hoop!... Uç bakalım!...

Diyerek, kuşu sedire bıraktı. Kuş oralı olmadı. Sedirin üstünde pıtır pıtır yürümeye başladı. Bu da bir şeydi ama, Ahmet buna pek sevinemedi. Uçmadıktan sonra, "yürüsen ne yazar" diye içinden geçirdi. Morali bozulmuştu.

Kuşu, sedirde paytak yürüyüşleriyle baş başa bırakıp, televizyonu açtı. Kanallardan birinde bulduğu çizgi filmi izlemeye koyuldu. Neden sonra aklına Boncuk geldi. Sedire baktı. Bomboştu. Telaşla, arayan gözlerle sağa, sola bakındı. Yoktu. Masanın altı, koltukların altı, bakmadığı yer kalmadı. Aman Allah’ım!... Hiçbir yerde yoktu. Ev halkı henüz kalkmamıştı. Doğrusu onlara durumu bildiremezdi de… Çünkü daha dün alınan bir kuşu, bugün kaybetmenin özrünü kimseye açıklayamazdı.

Durumu düşünmek için sedire uzandı. Birden gözlerine inanamadı. Boncuk oradaydı işte. Şaşkın bir dikkatle tavana bakarken, sevincinden neredeyse küçük dilini yutacaktı. Kuş flüoresan (floresan) lambasının üstündeydi. Lambanın metal koruyucusuyla tavan arasında öylece duruyor, yalnızca kuyruğu görünüyordu.

Ahmet şimdi de sevincinin yarıda kesilmesine neden olan yeni bir durumla karşı karşıyaydı. Kuşu oradan nasıl indirecekti? Çareler aramaya koyuldu. Masayı çekip üstüne çıktı. Ayak parmaklarının ucuna kadar yükselmesine rağmen, bir türlü elini kuşa ulaştıramadı. Boyu yetişmiyordu. Yaşına göre pek de kısa sayılmazdı. İlk kez, on dört yaşında oluşuna hayıflandı. Sopa, çomak, baston gibi bir şeyler bulunmalıydı. Annesinin mutfaktaki oklavası aklına geldi. Aceleyle inip, mutfağa koştu. Elindeki oklavayla geri döndüğünde, kuş yerinde yine yoktu. Bulmak için bu kez çok aramadı. Kuş perdedeydi. Ayak tırnakları perdeye takılmıştı. Kurtulmaya çalışıyordu. Ahmet erişebileceği yükseklikteki kuşu kolaylıkla oradan aldı. Hemen kafese kapattı. Derin bir oh çekti.

Bir hafta içinde Boncuk, tüm ailenin maskotu, sevgilisi olmayı başardı. Birinin parmağından diğerinin parmağına, kafalarına, omuzlarına konuyordu. Evin içinde hızlı, çılgın uçuşlar yapıyordu. Bütün bunların yanı sıra seyircileri büyülemeyi ihmal etmiyordu. Melodik melodik ötüyor, pike dalışlar yapıyordu. Önceleri, kuşları olan birçok komşu, eve misafir gelirdi. Kuşlarının marifetlerini anlata, anlata bitiremezlerdi. Oysa daha şimdiden Boncuğun marfetleri, onların kuşlarını kat kat aşmıştı. Günler, haftalar geçtikçe yetenekleri daha da artıyordu. Boncuk aileden biri olmuştu sanki.

Boncuk, kafesi hiç sevmiyordu. Yalnız yem yemek için kafese gönülsüz giriyor, yedikten sonra da hemen çıkmak istiyordu. Tüm aile onun bu isteğine hoşgörülü davranıyordu. Hatta onun kafesi değil de kendilerini sevmesinden gizli bir gurur bile duyuyorlardı.

Bir gün, herkesi sevince boğan çok önemli bir olay oldu: Boncuk “Boncuk” demeyi öğrenmişti. Daha bir buçuk aylık ya var ya yok bir kuşun, kendi adını söyleyebilmesi, öğünülecek, sevinilecek şey değil de, söyleyin neydi Allah aşkına!...

Boncuk’un bu cicim ayları uzun sürmedi. Eve gelişinin ikinci ayına girerken, Boncuk hızla itibar kaybetmeye başladı. Karşısına çıkan her şeyi gagalıyordu. Salonda bulunan çiçekleri, kitapları, dergileri… Oysa evin hanımı Hayriye hanım, yıllarını verdiği çiçeklerini birçok şeyden, özellikle de Boncuk’tan daha çok seviyordu. Yine bunun gibi, kocası Hasan beyin de kitap sevgisi, Hayriye hanımın çiçek sevgisinden az değildi. Onlara kalsa, kuşu hemen kafese kapatacaklar, bir daha da dışarı çıkarmayacaklardı. Ancak ne var ki, ailenin biricik, içe kapanık, duygusal oğlu Ahmet, buna çok üzülecekti. Bu yüzden bir süre daha bu duruma katlanmaya karar verdiler.  

Ahmet de durumun farkındaydı. Boncuk’un özgürlüğü, kendi özgürlüklerini tehdit etmeye başlamıştı. Buna bir çare düşünüyor, bir türlü bulamıyodu. Anne babasının kestirme yoldan buldukları çareyi, düşünmek bile istemiyordu. 

Uzun uzun düşündü. Ne zaman, neden, nasıl başlamıştı, kendisinde bu kuş merakı? Biraz kafasını yorunca, beyninde bazı ipuçları belirir gibi oldu. Kesin tarihini hatırlayamasa da, bu merakın yaklaşık üç sene öncesine dayandığını sanıyordu. Kuşkusuz ilk özendirmeyi, aynı mahallede oturdukları, aynı okulda okudukları bazı arkadaşları aşılamışlardı. Onu, evlerine götürmüşler, kafeslerdeki kuşlarını göstermişlerdi. Şimdi iyice hatırlıyordu. Ondan sonra, içinde kuşu olan bir kafese sahip olmak onda, ne anlama geldiğini hiç düşünmeden, öylece kendiliğinden oluşmuştu. Ne kuşu tanıyordu, ne kafesi. Kuşların kafesler içinde, insanlar arasında gayet mutlu yaşadıklarını sanıyordu. Bu mutluluğu Boncuk'tan önceki kuşta açıkça görmüştü. Oysa şimdi, Boncuk sayesinde anlıyordu ki, kuşlar özgürlük için yaratılmışlardı. Özgürce uçabilmeleri için. Kanatlar bunun en büyük kanıtıydı. Bir an gözlerinin önüne, Boncuk’un salonda, sevinç çığlıkları atarak uçuşları geldi. Düşüncelerinin doğruluğuna inancı daha bir pekişti. Evet, kuşlar özgürce uçabilmek için yaratılmışlardı. Ve biz insanlar da onları, hiç düşünmeden kafese kapatıyorduk. Eğer bu düşüncelerine, tâ başından sahip olmuş olsaydı, ne kuş alırdı, ne de kafes. Fakat şimdi ne yapabilirdi? Boncuk’u, ne birine hediye edebilir, ne onu tabiatın özgür kollarına bırakabilir, ne de kafese kapatabilirdi. Çünkü ona alışmıştı. Onu çok seviyordu. Karar verdi: Onun için sonuna kadar mücadele edecekti. 

Aslında Boncuk, zaman içinde kafesi kendi yuvası olarak benimsemişti. Bu benimseyiş, insanlar kendi evlerini nasıl benimsiyorsa, öyleydi. İstediği zaman girebileceği, istediği zaman çıkabileceği bir yuva. Bunu kabulleniyordu Boncuk. Ama tek bir şartla:Kafesin kapısı açık olmalıydı. Ahmet kaç kez gözlemişti: Boncuk dışarıda bir süre uçup, oynayıp yorgun düştükten sonra, kendiliğinden kafese giriyor, karnını doyuruyor, uyuyordu. Uyanınca da hemen kafesten dışarı çıkmıyor, içerdeki nesnelerle oynuyor, oyalanıyordu. Ama bütün bunlar, dışardan bir baskı olmaksızın, hep kendi isteğiyle olan şeylerdi. Kendi isteğiyle kafesin içinde saatlerce durabiliyordu. Ama başkasının isteğiyle beş dakika tutamazdınız. Dışarıdayken de bazen kısa süre sonra, kendiliğinden kafese giriyordu. Ama sabahtan akşama kadar dışarıda dursa bile, siz yakalayıp da kafese koymak isterseniz, onu gönüllü olarak kafese sokamazdınız.

Ahmet, bu gözlemlerini annesine, babasına anlattı. Kafesin kapağı sürekli açık bırakılırsa, Boncuk’la sağlıklı ilişkiler kurulabileceğini söyledi. Konu enine boyuna tartışıldı. Sonunda ailecek bir karara varıldı: Gündüzleri kafes sürekli açık olacak, Boncuk kafes dışındayken sürekli başında bir nöbetçi olacak ki, Boncuk’un çiçeklere ve kitaplara saldırısı önlensin. Geceleri herkes yatarken Boncuk da kafese kapatılacak.

Bu son alınan  kararlar aile için, işkence günlerinin başlangıcı oldu. Boncuk’un özgürlüğü için, ailenin köleliği başlamıştı. Gündüzleri Ahmet okuldaydı. Hasan bey de bir okulda öğretmendi. Boncuk’a nöbetçilik işi Hayriye hanıma kalıyordu. Mutfağa gitse, aklı kuşta; salondan başka bir odaya gitse, aklı kuşta; bahçede bir işi olsa, aklı kuşta. Nasıl aklı kuşta olmasındı ki!... Kuşun yanından beş dakika ayrılsa ya bir çiçek, ya bir kitap tanınmaz hale geliyordu. Hayriye hanım önceleri, evde canı sıkıldığı zaman, bir iki çift laflaşmak için komşulara giderdi. Şimdi, Allah kahretsin!.. Bu kuşun başını beklemek zorundaydı. Bütün bunlara biricik oğlu Ahmet için katlanıyordu. O, izin verse, bir dakika durmaz, başından

defederdi bu kuşu. Güzelim çiçeklerini, bakın ne hale getirmişti habis. Çiçeklerin yapraklarını kevgire çevirmişti kısa zamanda. Günboyu doğru dürüst ev işlerini de yapamıyordu Hayriye hanım. Ahmet’in okul dönüşünü dört gözle bekliyordu. Sonunda beklediği mutlu an gelip çatıyor, Ahmet geliyor, Hayriye hanım da derin bir oh çekiyordu. Ahmet’e, kuşun o gün çektirdiklerini bir bir anlatıyor, özgürlüğün tadını çıkarmak için, aceleyle kapağı bir komşuya atıyordu.

Ahmet nöbeti hemen devir alıyordu. O da ne ders çalışabiliyor, ne televizyon izleyebiliyor, ne sokağa çıkabiliyordu. Ama o, bütün bunlardan şikâyetçi değildi. Hatta o, kendisini bütün olanların sorumlusu bir suçlu gibi hissediyordu. Boncuk’la başbaşa kaldığı bu nöbetlerinde, Boncuk’u eğitmeye çabalıyordu. Boncuk çiçeklere ve kitaplara yaklaştığı zaman ona, sert uyarılar yapıyordu:

- Boncuk yaklaşma ona!... Boncuk çekil oradan!... Boncuk gel buraya!...

Boncuk’un bu uyarılara aldırdığı yoktu. Bildiğini yapıyordu. Ahmet ne kadar çabalarsa çabalasın, onu tehlike bölgelerinden, eliyle kovalamadıkça bir sonuç alamıyordu. Bu böyle olmayacaktı. Başka çareler düşünmeliydi. O çareleri de bir türlü bulamıyordu.

Bu nöbetleşe kuş bakma olayı birkaç hafta sürdü. Daha da sürecekti. Ama Boncuk bir gün, hiç beklenmedik bir suç işledi. Hayriye hanım, bahçeye çöp dökmeye  gitmişti. Boncuk hızla uçuşa kalkarak gitti, salon duvarında bulunan bir resim çerçevesinin üzerine kondu. Bu, Hasan beyin babasının, bir eşi bulunmayan resmiydi. Hasan bey bu resme çok değer verirdi. Boncuk, çerçevenin asılı olduğu çiviyi gagalamaya başladı. Derken çiviyi yerinden oynattı. Çerçeve yere düştü. Çerçevenin camı kırıldı. Bu kadarla kalsaydı, mesele yoktu. Yeniden camlatılır, yerine asılırdı. Ama Boncuk buna da izin vermedi. Düşen çerçevenin arksından o da indi. Resmi gagasıyla didik didik ederek, tanınmaz hale getirdi. Hayriye hanım döndüğünde, iş işten geçmişti. Bir süre şaşkınlıktan ne yapacağını şaşırdı. Aklından delice şeyler geçiyordu. Kuşu öldürmemek için kendini zor tuttu. Durumu Hasan beye nasıl açıklayacaktı? Bildiği bir şey varsa, bu lânet kuşun derhal kafesine kapatılmasıydı. Artık yeterdi. Ahmet gelince, ona açık açık bu düşündüklerini söyleyecekti.

Boncuk eve geleli üç ay dolmuştu. Üç gündür kafeste hapisti. Ve Ahmet de artık onun tüm yalvarmalarına aldırmıyordu. Çünkü Boncuk, bu cezayı hak etmişti. Boncuk, çırpına çırpına sonunda yorgun düştü. Çırpınışları durmuştu. Gitti plastik dala kondu. Uyumaya başladı. Saatler geçtiği halde Boncuk’ta bir hareket yoktu. Öylece şapşal şapşal bakınıyordu. Ahmet birkaç kez “Boncuuk!... Boncuuk!...” diye seslendi. Kuş oralı olmadı. Kafesi açtı yerinden bile kıpırdamadı. Ahmet eline almak istedi. Boncuk vahşî çığlıklar çıkararak elinden kaçtı. “Allah Allah!... Ne oldu bu kuşa!...” dedi Ahmet. Kafesi kapattı. Gözleri dolmuştu. Ağlamaya başladı.

Eski Boncuk gitmiş, yerini ürkek, korkak bir kuşa bırakmıştı. Boncuk tıpkı eski kuşları gibi olmuştu. Ahmet şöyle düşünüyordu. Biz insanlar, her şeyi kendi yararımıza kullanıyoruz. Güzellikleri bile çirkinleştiriyoruz. İşte şimdi Boncuk’un da yaratılışını değiştirmiş, onu bir süs bitkisi haline sokmuştuk. Hayır, haksızlıktı bu!... Boncuklar, Boncuk kalmalıydı. Kuşlar kafeslerin, evlerin değil, gökyüzünün süsleridir.

BİLİN BAKALIM BEN KİMİM 3

CANLI LAMBA*mustafa baydemir                  On ay yatarım                  İki ay kalkarım                  Lambamı yakarım                  Etrafıma bakarım Ne aküm vardır                  Ne pilim                  Ne düğmem vardır                  Ne prizim                                   Havada uçarım                  Işık saçarım                  Karada yürür                  Işık saçarım                  Karalara                  Meydan okurum                  Karanlığı                  Dağıtan nurum                   Haydi, çocuklar toplanın!                  İşte size güzel bir oyun:                  Beni ve arkadaşlarımı                  Camdan bir kavanoza koyun                  Size canlı bir fener olayım                  Etrafınızı pırıl pırıl                  Işıl ışıl aydınlatayım

CEVAP

BİLİN BAKALIM BEN KİMİM 2

HACI KUŞ/Mustafa Baydemir Arabistan’dan gelen Arife hanımım Ayağı kınalı                  Zarife kadınım                    Ak giyerim                  Üstüm kirlenmez                  Arapça konuşurum                  Kimse dinlemez Bir yerim var: Yaydan eğri                  Bir yerim var:                  Oktan doğru                  Bir yerim var:                   Kazandan kara                  Bir yerim var:                  Sütten akça Dağdan uçarım Taştan uçarım                  Altı ayda bir göçerim                   Hacca giderim                  Geri dönerim                                    İki çubuk bir makasım ben                 Baca üstünde hokkabazım ben

CEVAP

BİLİN BAKALIM BEN KİMİM 1

DİSİPLİNLİ VE ÇALIŞKAN                  Ağzım var                  Dilim yok                  Ayağım var                  Elim yok                  Boğazım ince                  Belim ince                  Başımdaki                  Telim ince                  Çıt demeden                  Ağaca çıkarım                  Dağı taşı dolaşırım                  Yer altında kışlarım                  Yer altında evim vardır                  Eğri büğrü yolum vardır                  Karşıdan bakınca hiç yokum                  Yanıma varınca pek çokum                  Ben ve arkadaşlarım                  Hep birlikte yaşarız                  Bütün yaz zincir zincir                  Çok disiplinli çalışırız                  Çalışmaya alışırız                  Besin dolar yuvamız                  Kışın rahat yaşarız  MUSTAFA BAYDEMİR

CEVAP